notification icon
Θα θέλατε να σας ενημερώνουμε για τα έκτακτα γεγονότα ;

ΑΞΙΑ: Δεν την ορίζεις την αισθάνεσαι

slider_image

Μοιράσου το άρθρο:

24-05-2023

Γράφει η Ελένη Παπατσώρη

Με λόγχη νέκρωσα τις κόρες των ματιών μου, γιατροπορεύοντάς με στο  μονοπάτι της ψυχής το φωτεινό.

Λέξη μικρή. Σημασία μεγάλη. Αποδίδεται σε όλα. Σε ένα τρόφιμο, σε μια  αριθμητική πράξη, στην αρμονία, στην ποίηση, στην ειλικρίνεια, στον άνθρωπο, στο σύμπαν. Αλλά και μεταφορικά στην ικανότητα, στην υπεροχή, ακόμα και στην αρετή κάποιου λέμε με έμφαση: Αυτός  αξίζει.

Κάθε τι που παράγει ευχαρίστηση ή ικανοποιεί μια επιθυμία ή ανάγκη σημαίνει αξία. Απολαμβάνω το πορτοκάλι. Έχει αξία. Αγαπάω τον φίλο μου. Έχει αξία. Το τραγούδι είναι ωραίο. Έχει αξία.

Η αξία δεν μπορεί να ορισθεί αλλά βιώνεται. Σχετίζει το υποκείμενο με το αντικείμενο. (Εγώ και το πορτοκάλι. Βιώνω την απόλαυση και το πορτοκάλι αποκτά αξία). Η σχέση αυτή ορίζεται από κάποιο συναίσθημα και εκφράζεται από ένα συμπέρασμα (μου αρέσει), το πορτοκάλι εκφράζει αξία την οποία αποδίδω εγώ. Θα μπορούσα βέβαια να την αρνηθώ.

Αυτό είναι ωραίο ή είναι ευχάριστο. Το ωραίο δεν είναι ιδιότητα του αντικειμένου, όμως του αποδίδεται, εφόσον στη συνείδηση μου βιώνεται ως τέτοιο. Εδώ βρίσκεται και η βάση του υποκειμενισμού για την αξία (πάρε τα μάτια μου να δεις την ομορφιά του). Ενδεχομένως βέβαια κάποιο αντικείμενο να το αισθανόμαστε να ενεργεί σταθερά στην ψυχή μας (στους πολλούς) και να του αποδώσουμε μία αξία αντικειμενική. Νομίζουμε όμως , διότι σε κάποιο άλλο χρόνο αλλάζουν οι συνήθειες. (Το έλατο την 10η Δεκεμβρίου και την 15η Ιανουαρίου).

Η σχετικότητα των αξιών που παρατηρούμε σε άτομα ή ομάδες λαών μας αναγκάζει να περάσουμε σε ανώτερο στάδιο ηθικότητας ,καλαισθησίας και να κρίνουμε άτομα ή εποχές όχι μόνο από τις επικρατούσες ιδέες αλλά να μετρήσουμε τις πράξεις και τα θέλω τους με ότι έπρεπε να είναι. Φτάνουμε δηλαδή στο κανόνα ο οποίος είναι αξία. Διότι οφείλει, διότι έχει υποχρεωτικό κύρος και όχι διότι ικανοποιεί την βούληση ή το συναίσθημα. Και τότε βιώνεται ως ανάγκη, γίνεται αντικειμενική αξία.

Ολόκληρη η ανθρώπινη ζωή κινείται μέσα σε αξίες, που με ψυχολογική βάση εξετάζοντάς τες , λέμε πως έχουμε αξίες Λογικές, Αισθητικές και Ηθικές. Ακόμα έχουμε τις Μεταφυσικές που επιχειρούν στο σύνολο νόημα  του κόσμου και τις Οικονομικές που βρίσκονται στην σφαίρα του ωφέλιμου και  του ευχάριστου που  εμφανίζουν μια σταθερότητα και μια κανονικότητα.

Η σημασία που έχουν οι αξίες για την πνευματική ζωή του ατόμου και της κοινωνίας, η δύναμή τους, το κατά πόσο μπορούν να μετασχηματίσουν την πραγματικότητα είναι τα στοιχεία με βάση τα οποία προκύπτει  μιας μορφής αξιολογική ιεράρχηση. Σε πρώτο επίπεδο βρίσκονται οι οικονομικές αξίες- τροφή, κατοικία, υλικά αγαθά.

Στο δεύτερο επίπεδο, οι λογικές αξίες - σώμα, υγεία, γνώση, δικαιοσύνη, επιστήμη. Ακολουθούν οι αισθητικές αξίες - πολιτισμού, αρμονίας, αγάπης, ποίησης, μουσικής. Πιο πάνω είναι οι ηθικές αξίες - τιμιότητα, σεβασμός, αξιοπρέπεια, ελευθερία, ισότητα. Και στο πιο ψηλό σημείο του βάθρου οι μεταφυσικές αξίες - δημιουργία σύμπαντος, θείον.

Οι αξίες είναι αληθινές και ποια η σχέση τους με την πραγματικότητα; Δεν είναι ούτε αληθινές, ούτε ψεύτικες διότι σ’ αυτές δεν εφαρμόζονται οι νόμοι της λογικής ούτε τα κριτήρια προκειμένου για την εμπειρική ή την λογική γνώση.

Το θεμελιώδες στοιχείο με βάση το οποίο κρίνουμε τις  αξίες είναι η εσωτερική δύναμη που δίνουν σε μας που τις βιώνουμε, προκειμένου να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα της πραγματικότητας. Ξαναρχόμαστε λοιπόν στη σχετικότητά τους. Αναζητούμε τους όρους με βάση τους οποίους  οι αξίες θα αποκτούν καθολικό κύρος.

Για τις οικονομικές αξίες το θέμα είναι εύκολο διότι παρατηρούμε σχετική σταθερότητα. Η χρησιμότητα και η σπανιότητα των αγαθών, είναι αυτή που καθορίζει την κρίση μας περί της αξίας των. Μάλιστα δε ο οικονομικός σκοπός για το οποίο ένα αγαθό χρησιμοποιείται μπορεί να αφορά αυτήν την ίδια την χρήση ή και ως μέσω για ανταλλαγή. Στο σημείο αυτό οφείλουμε να αναφέρουμε τις διάφορες οικονομικές θεωρίες περί της αξίας των αγαθών που στην βάση όλων επικρατεί το κριτήριο πως σε  κάθε αγαθό ενσωματώνεται η εργασία προκειμένου για την παραγωγή του. Το ποσό της εργασίας υπολογίζεται από το κοινωνικά απαιτούμενο χρόνο και έτσι διαμορφώνεται μια μέση τιμή περί της αξίας του.

Για όλες τις άλλες όμως για να είναι αληθινές δηλαδή να έχουν την αξίωση καθολικού κύρους ,πρέπει να γεννώνται από την πραγματικότητα χωρίς προκατάληψη, να μην έρχονται σε αντίφαση με την αλήθεια της επιστήμης, στην ιστορική τους εξέλιξη να υπάρχει μια κανονικότητα και να βοηθούν στην πρόοδο της πνευματικής ζωής του ατόμου και του συνόλου. Να φέρνουν στο άτομο που τις βιώνει την τέλεια ικανοποίηση.

Πόσο μεγάλη σημασία έχουν οι αξίες στη ζωή μας. Ανυπολόγιστη. Είναι η ίδια η ζωή. Τι άλλο νόημα μπορεί να έχει ο πολιτισμός μας παρά την αλληλεξάρτηση των αξιών, στην ιστορική τους εξέλιξη. Με την δημιουργία αξιών στην ψυχή μας μετασχηματίζουμε την πραγματικότητα, αποκτά νόημα η ζωή μας, αντλούμε δύναμη για δημιουργία. Είναι οι αξίες που δίνουν σκοπό στην ζωή μας. Σε αυτές οφείλεται η αισιοδοξία μας. Οι πνευματικές αξίες αποτελούν τα ιδανικά μας , που είναι η πηγή κάθε μεγάλου και ευγενούς. Η περαιτέρω εμβάθυνση σ’ αυτές μας πείθει πως οι οικονομικές αξίες δεν είναι ούτε ο μόνος, ούτε ο κύριος παράγοντας της προόδου της κοινωνίας μας.

Που βρίσκεται η αξία του καθενός; Μην βασανίζεσαι, όλα τα έχεις μέσα σου.

Σας χαιρετώ. Εις το επανιδείν
Με λόγχη νέκρωσα τις κόρες των ματιών μου, γιατροπορεύοντάς με στο  μονοπάτι της ψυχής το φωτεινό.

Λέξη μικρή. Σημασία μεγάλη. Αποδίδεται σε όλα. Σε ένα τρόφιμο, σε μια  αριθμητική πράξη, στην αρμονία, στην ποίηση, στην ειλικρίνεια, στον άνθρωπο, στο σύμπαν. Αλλά και μεταφορικά στην ικανότητα, στην υπεροχή, ακόμα και στην αρετή κάποιου λέμε με έμφαση: Αυτός  αξίζει.

Κάθε τι που παράγει ευχαρίστηση ή ικανοποιεί μια επιθυμία ή ανάγκη σημαίνει αξία. Απολαμβάνω το πορτοκάλι. Έχει αξία. Αγαπάω τον φίλο μου. Έχει αξία. Το τραγούδι είναι ωραίο. Έχει αξία.

Η αξία δεν μπορεί να ορισθεί αλλά βιώνεται. Σχετίζει το υποκείμενο με το αντικείμενο. (Εγώ και το πορτοκάλι. Βιώνω την απόλαυση και το πορτοκάλι αποκτά αξία). Η σχέση αυτή ορίζεται από κάποιο συναίσθημα και εκφράζεται από ένα συμπέρασμα (μου αρέσει), το πορτοκάλι εκφράζει αξία την οποία αποδίδω εγώ. Θα μπορούσα βέβαια να την αρνηθώ.

Αυτό είναι ωραίο ή είναι ευχάριστο. Το ωραίο δεν είναι ιδιότητα του αντικειμένου, όμως του αποδίδεται, εφόσον στη συνείδηση μου βιώνεται ως τέτοιο. Εδώ βρίσκεται και η βάση του υποκειμενισμού για την αξία (πάρε τα μάτια μου να δεις την ομορφιά του). Ενδεχομένως βέβαια κάποιο αντικείμενο να το αισθανόμαστε να ενεργεί σταθερά στην ψυχή μας (στους πολλούς) και να του αποδώσουμε μία αξία αντικειμενική. Νομίζουμε όμως , διότι σε κάποιο άλλο χρόνο αλλάζουν οι συνήθειες. (Το έλατο την 10η Δεκεμβρίου και την 15η Ιανουαρίου).

Η σχετικότητα των αξιών που παρατηρούμε σε άτομα ή ομάδες λαών μας αναγκάζει να περάσουμε σε ανώτερο στάδιο ηθικότητας ,καλαισθησίας και να κρίνουμε άτομα ή εποχές όχι μόνο από τις επικρατούσες ιδέες αλλά να μετρήσουμε τις πράξεις και τα θέλω τους με ότι έπρεπε να είναι. Φτάνουμε δηλαδή στο κανόνα ο οποίος είναι αξία. Διότι οφείλει, διότι έχει υποχρεωτικό κύρος και όχι διότι ικανοποιεί την βούληση ή το συναίσθημα. Και τότε βιώνεται ως ανάγκη, γίνεται αντικειμενική αξία.

Ολόκληρη η ανθρώπινη ζωή κινείται μέσα σε αξίες, που με ψυχολογική βάση εξετάζοντάς τες , λέμε πως έχουμε αξίες Λογικές, Αισθητικές και Ηθικές. Ακόμα έχουμε τις Μεταφυσικές που επιχειρούν στο σύνολο νόημα  του κόσμου και τις Οικονομικές που βρίσκονται στην σφαίρα του ωφέλιμου και  του ευχάριστου που  εμφανίζουν μια σταθερότητα και μια κανονικότητα.

Η σημασία που έχουν οι αξίες για την πνευματική ζωή του ατόμου και της κοινωνίας, η δύναμή τους, το κατά πόσο μπορούν να μετασχηματίσουν την πραγματικότητα είναι τα στοιχεία με βάση τα οποία προκύπτει  μιας μορφής αξιολογική ιεράρχηση. Σε πρώτο επίπεδο βρίσκονται οι οικονομικές αξίες- τροφή, κατοικία, υλικά αγαθά.

Στο δεύτερο επίπεδο, οι λογικές αξίες - σώμα, υγεία, γνώση, δικαιοσύνη, επιστήμη. Ακολουθούν οι αισθητικές αξίες - πολιτισμού, αρμονίας, αγάπης, ποίησης, μουσικής. Πιο πάνω είναι οι ηθικές αξίες - τιμιότητα, σεβασμός, αξιοπρέπεια, ελευθερία, ισότητα. Και στο πιο ψηλό σημείο του βάθρου οι μεταφυσικές αξίες - δημιουργία σύμπαντος, θείον.

Οι αξίες είναι αληθινές και ποια η σχέση τους με την πραγματικότητα; Δεν είναι ούτε αληθινές, ούτε ψεύτικες διότι σ’ αυτές δεν εφαρμόζονται οι νόμοι της λογικής ούτε τα κριτήρια προκειμένου για την εμπειρική ή την λογική γνώση.

Το θεμελιώδες στοιχείο με βάση το οποίο κρίνουμε τις  αξίες είναι η εσωτερική δύναμη που δίνουν σε μας που τις βιώνουμε, προκειμένου να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα της πραγματικότητας. Ξαναρχόμαστε λοιπόν στη σχετικότητά τους. Αναζητούμε τους όρους με βάση τους οποίους  οι αξίες θα αποκτούν καθολικό κύρος.

Για τις οικονομικές αξίες το θέμα είναι εύκολο διότι παρατηρούμε σχετική σταθερότητα. Η χρησιμότητα και η σπανιότητα των αγαθών, είναι αυτή που καθορίζει την κρίση μας περί της αξίας των. Μάλιστα δε ο οικονομικός σκοπός για το οποίο ένα αγαθό χρησιμοποιείται μπορεί να αφορά αυτήν την ίδια την χρήση ή και ως μέσω για ανταλλαγή. Στο σημείο αυτό οφείλουμε να αναφέρουμε τις διάφορες οικονομικές θεωρίες περί της αξίας των αγαθών που στην βάση όλων επικρατεί το κριτήριο πως σε  κάθε αγαθό ενσωματώνεται η εργασία προκειμένου για την παραγωγή του. Το ποσό της εργασίας υπολογίζεται από το κοινωνικά απαιτούμενο χρόνο και έτσι διαμορφώνεται μια μέση τιμή περί της αξίας του.

Για όλες τις άλλες όμως για να είναι αληθινές δηλαδή να έχουν την αξίωση καθολικού κύρους ,πρέπει να γεννώνται από την πραγματικότητα χωρίς προκατάληψη, να μην έρχονται σε αντίφαση με την αλήθεια της επιστήμης, στην ιστορική τους εξέλιξη να υπάρχει μια κανονικότητα και να βοηθούν στην πρόοδο της πνευματικής ζωής του ατόμου και του συνόλου. Να φέρνουν στο άτομο που τις βιώνει την τέλεια ικανοποίηση.

Πόσο μεγάλη σημασία έχουν οι αξίες στη ζωή μας. Ανυπολόγιστη. Είναι η ίδια η ζωή. Τι άλλο νόημα μπορεί να έχει ο πολιτισμός μας παρά την αλληλεξάρτηση των αξιών, στην ιστορική τους εξέλιξη. Με την δημιουργία αξιών στην ψυχή μας μετασχηματίζουμε την πραγματικότητα, αποκτά νόημα η ζωή μας, αντλούμε δύναμη για δημιουργία. Είναι οι αξίες που δίνουν σκοπό στην ζωή μας. Σε αυτές οφείλεται η αισιοδοξία μας. Οι πνευματικές αξίες αποτελούν τα ιδανικά μας , που είναι η πηγή κάθε μεγάλου και ευγενούς. Η περαιτέρω εμβάθυνση σ’ αυτές μας πείθει πως οι οικονομικές αξίες δεν είναι ούτε ο μόνος, ούτε ο κύριος παράγοντας της προόδου της κοινωνίας μας.

Που βρίσκεται η αξία του καθενός; Μην βασανίζεσαι, όλα τα έχεις μέσα σου.

Σας χαιρετώ. Εις το επανιδείν

Η APELA προτείνει

image

images Άρθρα
01-03-2024

Κοντούλα λεμονιά

images Άρθρα
19-01-2024

Αϊ Γιάννη μου

images Άρθρα
19-01-2024

Η «ΜΑΣΚΑ»

images Άρθρα
10-01-2024

Η Ρώμη του 2024